|
Η ενδυμασία και ο λοιπός εξοπλισμός των Αη-Συμιωτών αποτελεί σημαντική έκφανση του ίδιου του πανηγυριού και της ταυτότητας των Αη-Συμιωτών. Το άσπρο, το κόκκινο και το μαύρο της μεσολογγίτικης ενδυμασίας (ντουλαμάς), σε συνδυασμό με το ασημί της αρματωσιάς, προσδίδει επιβλητικό ύφος. Τα περισσότερα από αυτά τα ρούχα είναι φτιαγμένα στα γιαννιώτικα εργαστήρια λαϊκής τέχνης και είναι κειμήλια παλιών μεσολογγίτικων οικογενειών. Είθισται από τις αρχές του 1900 οι γυναίκες των πανηγυριστών να ράβουν τα ρούχα των αντρών τους και των παιδιών τους. Έτσι, το ρούχο αποκτούσε ιδιαίτερη συναισθηματική αξία και αποτελούσε μέρος της κληρονομιάς της εκάστοτε μεσολογγίτικης οικογένειας. Σήμερα τη διαδικασία κατασκευής των ιδιαίτερων ενδυμάτων του πανηγυριού έχουν αναλάβει ειδικευμένοι στο ράψιμο και το κέντημα τεχνίτες, όπως και εργαστήρια, που βρίσκονται στην πόλη.
Η φορεσιά των αρματωμένων αποτελείται από: Σκάλτσες ή κάλτσες: Κατασκευάζονται από άσπρο βαμβακερό και σκεπάζουν τα πόδια από τον αστράγαλο ως τη μέση. Σκαλτσοδέτες ή καλτσοδέτες: Έχουν χρώμα μαύρο και δένονται ακριβώς στο γόνατο. Καταλήγουν στη γάμπα με μία ή δύο φούντες από μετάξι. Στο πίσω μέρος τους διακοσμούνται με ποικιλόμορφα κουμπιά. Πουκάμισο: Είναι άσπρο, χασεδένιο με μανίκια πλατιά, πολύ ανοιχτά μπροστά και σουφρωμένα στο πάνω μέρος. Ο γιακάς είναι μικρός και χωρίς μύτες. Στο στήθος γίνονται δίπλες ή πιέτες. Κάθε αρματωμένος έχει τρία πουκάμισα. Το πρώτο για το πανηγύρι, το δεύτερο το φοράει στο μοναστήρι για τη θεία λειτουργία και το τρίτο για το τρισάγιο στο ιστορικό νησί της Κλείσοβας. Ντουλαμάς: Επενδύτης από μαύρη τσόχα που φτάνει έως πάνω από το γόνατο. Τα σπιλιά του (μανίκια) είναι κολλημένα στην πλάτη, ανοιγμένα με κόκκινα σειρίτια, που εσωτερικά έχουν κόκκινη τσόχα. Κόκκινη είναι και η φόδρα του. Σελάχι ή σελαχλίκι: Κατασκευάζεται από δέρμα και έχει 3-5 θήκες, στις οποίες οι αρματωμένοι βάζουν όπλα (κουμπούρια, μαχαίρια, κάμα, χαρμπί), μαντίλια (παλιότερα χρησίμευαν για την προστασία των όπλων από την τριβή, σήμερα ως διακοσμητικά) και γαρδένιες (το επίσημο αρωματικό λουλούδι του πανηγυριού). Δένεται στη μέση του αρματωμένου με λουρίδα και είναι καλοκεντημένο. Παλαιότερα όλα τα σελάχια ήταν περίτεχνα με χρυσοκέντητη διακόσμηση. Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια έχει χαθεί η τέχνη της κατασκευής τους, οπότε οι περισσότεροι πανηγυριστές φορούν σκέτα δερμάτινα σελάχια. Σκούφια: Έχει χρώμα μαύρο και είναι η γνωστή «καλογερίστικη» σκούφια. Είναι φτιαγμένη από μεταξωτό ύφασμα και στολίζεται με μεταξωτά χάρσια, που ράβονται με μπερσίμι. Τσαρούχια: Είναι τα παπούτσια του αρματωμένου. Κατασκευάζονται από δέρμα ζώων και στις μύτες έχουν μαύρες φούντες. Έχουν χρώμα μαύρο ή κόκκινο. Το τσαρούχι με τη σημερινή του μορφή πρωτοφορέθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα. Τα κοσμήματα της φορεσιάς των αρματωμένων συνηθίζεται ακόμη και σήμερα να αποκαλούνται και «άρματα», καθώς παλιότερα συνδέονταν αισθητικά και λειτουργικά με τον οπλισμό των αρματωμένων κάθε παρέας. Είναι χαρακτηριστικά για την αισθητική τους αξία και αρκετά αποτελούν οικογενειακά κειμήλια τόσο σημαντικά για τον συμβολισμό τους, ώστε να φυλάσσονται στα εικονίσματα. Σε πλήρη σύνθεση η αρματωσιά αποτελείται από τα εξής κοσμήματα και εξαρτήματα: Κιουστέκι ή σταυραετός: Βαρύ και πολύπλοκο κόσμημα με πολλές ασημένιες αλυσίδες. Παλαιότερα ασημένιο, σήμερα κατασκευάζεται από σταμπαρισμένες σιδερένιες επιφάνειες, επιχρωματισμένες με ασήμι ή χρυσό, που φοριέται χιαστί στο στήθος πάνω από τον ντουλαμά. Οι τέσσερις άκρες θηλυκώνονται στους ώμους και στις μασχάλες. Τα γαντζάκια του έχουν σχήμα δικέφαλου αετού ή καλαρύτικου πουλιού, χαρακτηριστικού των Ηπειρωτών μαστόρων από τους Καλαρύτες, και στο κέντρο έχει στρογγυλή ή τετράγωνη πλάκα σκαλιστή, με παραστάσεις αγίων, κυρίως του Άη Συμιού και του Αγίου Γεωργίου. Φυσεκλίκι: Έχει σχήμα τριγωνικό φτιαγμένο από δερμάτινες λουρίδες και καταλήγει σε μια μπαλάσκα. Το φορούν στο δεξί πάντα πλευρό και το δένουν με ζώνη από τη μέση. Αποτελείται από 3-5 σειρές στρογγυλά ή ρομβοειδή γαντζούδια. Τα παλαιού τύπου φυσεκλίκια, είχαν το πολύ τρεις σειρές με 5-6 ροζέτες. Ο Χρήστος Καβάγιας, τεχνίτης στα τσαπράζια, θέλοντας να τα καταστήσει πιο εντυπωσιακά, αύξησε τον αριθμό των ροζετών, έτσι που σήμερα τα φυσεκλίκια είναι υπερμεγέθη. Σουγιάς ή ασημοσουγιάς: Σκεπάζει το κάτω μέρος από τον ντουλαμά και είναι τακίμι του κιουστεκιού, δηλ. ταιριάζει με το κιουστέκι. Έχει μια εξαγωνική πλάκα στο κέντρο, με παραστάσεις αγίων. Συγκρατείται από τρία μικρά γαντζάκια. Τα δύο θηλυκώνονται στη μέση και το τρίτο καρφώνεται στη ζώνη. Εικονίζονται τις περισσότερες φορές προστάτες άγιοι, εκτός ελαχίστων περιπτώσεων όπου συναντάμε ηρωικές μορφές φουστανελοφόρων ή εκκλησιών κλπ. Μπαλάσκες: Ασημένιες ή μπρούτζινες θήκες που στερεώνονται από τη ζώνη του σελαχιού, συγκεκριμένα στο πίσω μέρος (τις έβαζαν στο μέρος των νεφρών για να προστατεύονται από τα εχθρικά πυρά). Σε αυτές έβαζαν τα φυσέκια για το καριοφίλι και τις πιστόλες τους. Πάλα (σπάθα): Πολύ κυρτή σπάθα με σταυροειδή λαβή, το κυρίως επιθετικό όπλο στις μάχες σώμα με σώμα (γιουρούσια). Οι αγωνιστές την έφεραν στη μέση ή στην ωμοπλάτη περασμένη με κορδόνια. Στις πορείες οι κλέφτες συνήθιζαν να τις φορούν στην πλάτη με σφιγμένο σχοινί που έδενε μπροστά στο στήθος. Γιαταγάνι: Είδος αγχέμαχου όπλου που χρησιμοποιούνταν εκτεταμένα από τα μέσα του 16ου αιώνα έως και τα τέλη του 19ου αιώνα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αποτελούνταν από ακονισμένη λεπίδα με έντονη καμπύλη προς τα εμπρός και λαβή, η οποία συνήθως «γύριζε» προς τα πίσω. Το μήκος της λεπίδας αυτού του σπαθιού, ήταν συνήθως 60 έως 80 εκατοστά. Χαρμπί: Σιδερένια βέργα με ασημένια ή μπρούτζινη διακόσμηση στη λαβή, με κυλινδρικό θηκάρι που χρησίμευε για το γέμισμα της πιστόλας. Το κρεμούν στο σελάχι. Μασάτι:Το μασάτι χρησιμεύει για το τρόχισμα της λεπίδας των αγχέμαχων όπλων, όταν μετά από την πολλή χρήση παύει να είναι κοφτερή. Κάμα: Δίκοπο μαχαίρι. Κουμπούρι ή (μ)πιστόλα: Είναι πυροβόλο όπλο που χρησιμοποιήθηκε κατά την περίοδο της ελληνικής επανάστασης. Διέθετε μηχανισμό πυρόλιθου. Τοποθετείται στο σελάχι. Μεδουλάρι: Δοχείο λίπους για τη συντήρηση των όπλων. Την αρματωσιά συμπληρώνουν διάφορα μαχαίρια με ασημένια σκαλισμένη θήκη. Πριν αλλά και κατά τη διάρκεια του πανηγυριού κατασκευάζονται τα δύο χαρακτηριστικά μουσικά όργανα των Ρομά οργανοπαιχτών, ο ζουρνάς και το νταούλι. Ο ζουρνάς είναι όργανο με διπλό γλωσσίδι, στο οποίο οφείλει τον οξύ διαπεραστικό ήχο του. Στην ίδια οικογένεια μουσικών οργάνων ανήκε και ο αρχαίος ελληνικός αυλός. Ο ζουρνάς που χρησιμοποιείται στο Μεσολόγγι είναι περίπου 22 εκ. και κατασκευάζεται, σε αρκετές περιπτώσεις και από τους ίδιους τους Ρομά, από ξύλο ή από κόκκαλο . Γνωστό ήδη από τους βυζαντινούς χρόνους, το νταούλι είναι το κατεξοχήν ρυθμικό όργανο της στεριανής Ελλάδας, με μεγάλη ποικιλία στις διαστάσεις, το δέσιμο των σχοινιών, την επεξεργασία του δέρματος και την κατασκευή του. Φτιάχνεται συχνά από τον ίδιο τον νταουλιέρη και παίζεται, κρεμασμένο από τον αριστερό ώμο, χτυπώντας και τις δύο δερμάτινες επιφάνειες με τα νταουλόξυλα, ένα χοντρό και βαρύ για το δεξί χέρι (κόπανος) και ένα λεπτό για το αριστερό (βέργα ή βίτσα). Χαρακτηριστικά εδέσματα και ποτά που προσφέρονται στα σπίτια των πανηγυριστών κατά τη διάρκεια του μαζέματος της κάθε παρέας το πρωί της Κυριακής της Πεντηκοστής είναι το παραδοσιακό γλυκό της περιοχής, το ριβανί, και το ούζο. Επίσης, κατά τη διάρκεια του γλεντιού, τα παραδοσιακά φαγητά που μαγειρεύονται για τις παρέες περιλαμβάνουν το γιουβέτσι και το τσουμπλέκι, με βάση το αρνίσιο κρέας. Άλλα φαγητά που ετοιμάζονται από τις παρέες είναι τα ψητά χέλια (σουφλομυτάρια) και τα ψάρια σαβόρο (παραδοσιακή μεσολογγίτικη συνταγή με γαύρο ή σπάρο, με κύριο χαρακτηριστικό τη σάλτσα από ξύδι, ελαιόλαδο, αλεύρι, σκόρδο και δεντρολίβανο, που επινοήθηκε για να μπορούν οι παλιές νοικοκυρές να διατηρούν τα ψάρια για περίπου μία βδομάδα, τις εποχές που δεν υπήρχαν ψυγεία).
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Διαδικτυακές πηγές (υπερσύνδεσμοι)
Πληροφορίες για τα τραγούδια του στοιχείου:
Φωτογραφίες από το πανηγύρι:
Ντοκιμαντέρ και κινηματογραφικές ταινίες που αναφέρονται στο πανηγύρι ή περιέχουν στιγμιότυπα από αυτό: 1) Λίμνη των Πόθων (1958), ένα μικρό απόσπασμα της ταινίας έχει πλάνα από το πανηγύρι. 2) Πλάνα του Κώστα Μπαλάφα του 1968. 3) Απόσπασμα από αρχείο της ΕΡΤ του 1976. 4) «Στον Άη Συμιό στο Μεσολόγγι», μουσικό οδοιπορικό της ΕΡΤ του Τάκη Σακελλάριου, 1996. 6) «Μένουμε Ελλάδα», αποσπάσματα από το πανηγύρι του 2005.
8) «Dollars for a Saint», το ντοκιμαντέρ για τους Ρομά οργανοπαίχτες του πανηγυριού, της Αύρας Γεωργίου, 2014.
|
ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ Τ΄Αη ΣΥΜΙΟΥ
